Wat zijn redelijke aanpassingen?
Een school voor gewoon onderwijs is in principe verantwoordelijk voor het onderwijs aan alle leerlingen. Voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften doet een school redelijke aanpassingen. Dat behoort tot haar zorgbeleid. Voorbeelden van redelijke aanpassingen:
- Differentiëren: variatie aanbrengen in de leerstof en de aanpak om beter te kunnen inspelen op de noden van individuele leerlingen.
- Remediëren: individuele leerhulp aanbieden, extra instructie- en oefentijd.
- Compenseren: hulpmiddelen toelaten die het leren en participeren in de klas en op school gemakkelijker maken.
- Dispenseren: een leerling vrijstellen van onderdelen van het leerprogramma en die vervangen door gelijkwaardige doelen en activiteiten.
Als blijkt dat meer uitgebreide zorg nodig is, bepaalt het CLB samen met de school en de ouders de aard van die zorg. Het CLB schrijft het gemotiveerd verslag. Goed overleg daarover is belangrijk. Ook de mensen van het ondersteuningsnetwerk kunnen concreet aangeven hoe zij de zorg zien. Er zal ook besproken worden of de leerkracht en/of de leerling ondersteund wordt en hoe die ondersteuning vorm krijgt.
→ https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/redelijke-aanpassingen
Redelijke aanpassingen op elke school
- Redelijke aanpassingen doorvoeren is volgens het M-decreet dus een taak van elke school. Een redelijke aanpassing neemt de barrières weg waarmee leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften te maken krijgen in een normale schoolomgeving. Zo kunnen ook leerlingen met specifieke noden de lessen volgen en zich optimaal ontwikkelen.
- Er bestaan duidelijke criteria die wettelijk vastliggen. Die zijn gebaseerd op het Protocol van 19 juli 2007 ten gunste van personen met een handicap (link naar pdf) De aanpassingen zijn altijd afgestemd op elke individuele leerling apart. Bespreek als ouder altijd samen met het zorgteam welke maatregelen voor jouw kind aangewezen zijn. Kies wat echt bruikbaar en werkbaar is voor jouw kind. Geef je kind een stem en laat het mee beslissen over wat hem of haar echt kan helpen.
- Redelijke aanpassingen komen bovenop de brede basiszorg die reeds op school aanwezig is. Door de leerstof aan te bieden op een manier die toegankelijk is voor een diverse leerlingenpopulatie en door te variëren in bijvoorbeeld materialen, methoden en evaluatie, wordt de school een ‘brede school’. Dat voorkomt problemen en is al een deel van de oplossing.
Redelijke aanpassingen zijn een recht
“Een redelijke aanpassing is een maatregel die het effect neutraliseert van de onaangepaste (school)omgeving waarmee een persoon met een handicap te maken krijgt.
Redelijke aanpassingen zijn altijd afgestemd op de specifieke en individuele ondersteuningsbehoeften van de leerling met een handicap. Ze kunnen uiteenlopende vormen aannemen: aanpassingen aan de school- en klasomgeving, aanpassingen aan wat de leerkracht doet in de klas, of aanpassingen ter ondersteuning van de leerling. Soms heeft één leerling meerdere aanpassingen nodig.”
Bron: Unia 2016 Brochure - Met een handicap naar de school van je keuze. Redelijke aanpassingen in het onderwijs.
→ Lees deze brochure
Wie heeft er recht op redelijke aanpassingen?
Gelijke kansen geven aan elk kind betekent niet dat je iedereen dezelfde ondersteuning geeft. Je kijkt naar de noden van elk kind. Kinderen met de meeste noden bied je meer ondersteuning aan.
Alle kinderen met een vermoeden van een achterstand, door welke omstandigheden dan ook, alle kinderen met een leerprobleem, een leerstoornis, een ontwikkelingsstoornis of een beperking, hebben dus recht op redelijke aanpassingen. Het weigeren van redelijke aanpassingen wordt beschouwd als discriminatie.
Redelijke aanpassingen kunnen dus voorzien worden bij leerlingen met dyslexie, dyscalculie, bij traaglerende kinderen, bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen, kortom bij alle kinderen die daar al dan niet tijdelijk nood aan hebben …
Wanneer zijn aanpassingen redelijk?
De criteria zijn decretaal vastgelegd. De redelijke aanpassingen moeten:
- doeltreffend zijn, zodat het kind met leerproblemen optimaal kan participeren
- een evenwaardige participatie mogelijk maken
- ervoor zorgen dat het kind zelfstandig kan participeren en niet afhankelijk wordt van hulp van andere personen
- de veiligheid waarborgen
Of aanpassingen redelijk zijn of niet, ligt wettelijk vast en wordt getoetst aan enkele criteria:
- de kostprijs: een te dure aanpassing kan soms als onredelijk worden beschouwd als ze niet geheel of gedeeltelijk door een overheidsdienst gefinancierd kan worden.
- de gebruiksfrequentie en gebruiksduur: een dure aanpassing die slechts eenmalig gebruikt kan worden, zal sneller als onredelijk beschouwd worden.
- de impact op de school: de aanpassing mag de klas- of schoolorganisatie niet overmatig belasten.
- de impact op de omgeving of op andere leerlingen: die impact moet zo klein mogelijk worden gehouden.
- het ontbreken van gelijkwaardige alternatieven: een school mag kiezen voor het minst ingrijpende alternatief als er verschillende alternatieven zijn.
De redelijkheid van een aanpassing wordt steeds individueel en in overleg met alle betrokkenen beoordeeld. Een redelijke aanpassing is altijd een individuele maatregel die op een specifieke leerling is afgestemd.
Bron: brochure ‘Kansen in het M-decreet en ondersteuningsmodel voor ouders, leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, leraren en scholen’ (Overleggroep OKLO, 2019, Boekcode: D/2019/10.730/1)
→ Bekijk de brochure hier of download ze
→ Overleggroep OKLO weegt mee op het beleid. Wat is overleggroep OKLO?
Is een school verplicht redelijke aanpassingen in te voeren?
“Een redelijke aanpassing is een concrete maatregel die de beperkende invloed van een onaangepaste omgeving op de participatie van een persoon met een handicap kan neutraliseren. ”
Bron: Protocol betreffende het begrip redelijke aanpassingen in België 19-07-2007 art. 2
“Alle kinderen met een leerprobleem,… hebben dus degelijk recht op redelijke aanpassingen. Anders worden de rechten van het kind geschonden.”
Art. 62. §1punt 9 en 11
- Maatregelen voorzien om gelijke kansen te creëren en discriminatie tegen te gaan
- Geen gunst, geen opportuniteitskeuze, wel een recht
- Het weigeren van redelijke aanpassingen wordt beschouwd als discriminatie.
Dus … ja, scholen moeten redelijke aanpassingen invoeren. De discussie die men soms op school voert is: “Welke redelijke aanpassingen zijn noodzakelijk?”, “Wat is redelijk?”, “Kunnen leerlingen de eindtermen halen als we redelijke aanpassingen toepassen?” Voor kinderen met leerproblemen en leerstoornissen zijn de redelijke aanpassingen die men doorgaans aanbeveelt redelijk en dus verplicht. Nergens in de wetgeving staat geschreven dat een leerling eindtermen moet halen zonder gebruik te maken van redelijke aanpassingen. Een slechtziend kind mag uiteraard zijn bril aanhouden voor toetsen en examens. Dezelfde redenering geldt voor kinderen met dyslexie die voorleessoftware nodig hebben om de leesbeperkingen die ze ervaren teniet te doen en zo, net als hun klasgenoten zonder dyslexie, te kunnen bewijzen dat ze de eindtermen behalen.
Bron: Decreet 10.07.2008 Vlaamse gelijke kansen en gelijke behandelingsbeleid
Voorbeelden van redelijke aanpassingen in het onderwijs
Differentiëren en remediëren
Variatie aanbrengen in de leerstof en de aanpak, om beter te kunnen inspelen op de noden van individuele leerlingen en waar nodig individuele leerhulp aan te bieden
- extra oefenen en anders oefenen: eerst toont de leerkracht hoe het moet, dan oefent de leerkracht samen met het kind en pas daarna doet het kind het alleen
- extra uitleg: soms in kleine groep, soms door medeleerlingen, soms door leerkracht, zorgleerkracht of ondersteuner
- langer kunnen gebruikmaken van tussenstappen, van hulpschema’s of concreet materiaal
- verscheidenheid als oefenvorm; zo snel mogelijk introduceren van nieuwe oefenvormen (audio, computerprogramma’s …)
Compenseren
Hulpmiddelen toelaten die het leren gemakkelijker maken en het gebruik ervan aanmoedigen
- rekenmachine, tafelkaart, formulekaarten, hulpfiches met rekenregels
- hulpfiches met spellingsregels, gebruik van voorleessoftware voor het lezen en beluisteren van tekst en opgaves
- gebruik van de spellingcorrector van de computer en de verbeterfuncties van de voorleessoftware bij het schrijven
- gebruik van luisterboeken
- filmbespreking in plaats van boekbespreking,
- gebruik van voorleespen …
Dispenseren
Een leerling vrijstellen van onderdelen van het leerprogramma en die vervangen door gelijkwaardige doelen en activiteiten
- een toets mondeling mogen doen in plaats van schriftelijk
- een boekbespreking aan de hand van een tekening of presentatie
- oefenen op rekenen tot 1000 met een rekenmachine i.p.v. al cijferend …
Redelijke aanpassingen bij dyslexie of dyscalculie
→ redelijke aanpassingen bij dyslexie
→ redelijke aanpassingen bij dyscalculie
Redelijke aanpassingen: wat mag, moet, mag niet?
Twijfel je over de toepassing van redelijke aanpassingen voor je kind? Dan is het goed om het volgende te doen:
- Bespreek het openlijk met de leerkracht van je kind
- Neem contact op met het CLB verbonden aan je school
- Zoek meer informatie op de website van Onderwijs Vlaanderen
Zoek je uitgebreide info over inclusie & zorg op school: ga dan naar de website van Onderwijs Vlaanderen:
→ https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/ondersteuning-voor-leerlingen-met-specifieke-onderwijsbehoeften
→ https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/grote-lijnen-van-het-m-decreet#Zorgcontinuum